Wat gebeurt er als je je publicatie 2x vergroot?

Je kent het vast wel: je wilt iets lezen op een website, in een mail of op een app, maar de informatie is te klein om goed te kunnen lezen. Dus je vergroot de inhoud op het scherm. Hoe vervelend is het dan dat je heen en weer moet scrollen om de tekstregels te kunnen lezen of afbeeldingen goed te kunnen zien. Kruip eens in de huid van iemand die slechtziend is of dyslexie heeft. Voor hen is het vergroten van inhoud op beeldschermen dikwijls een noodzakelijke handeling. Zie wat er gebeurt als je je publicatie op het scherm vegroot.

Principe WCAG	bedienbaar
Nodig	computer, website / e-book

Doe dit

Op je computerscherm staat een website. Ook goed: een e-book of een PDF. Vergroot de pagina tot 200%. Of doe eens gek: tot 400%. Gebruik bijvoorbeeld de combinatie Control en het wieltje van de muis. Lees nu de webpagina of het e-book. Blader ook naar andere pagina’s.

Check dit

Wat zijn de antwoorden op de volgende vragen:

• Welke informatie blijft op het scherm in beeld?
• Hoe goed zie je waar je bent?
• Hoe ziet de opmaak er nog uit?
• Wat gebeurt er met de kwaliteit van afbeeldingen?

Dit levert je winst op

• Na vergroten is horizontaal scrollen niet nodig om alles te zien. De inhoud volgt automatisch de grootte van het scherm. Is scrollen wel nodig? Dan is de opmaak ‘bevroren’ en verdien je geen punten.
• Na vergroten blijft de opmaak hetzelfde. Lopen afbeeldingen en tabellen niet door teksten heen? Dan past de opmaak zich goed aan.
• Afbeeldingen blijven scherp. Korrelige afbeeldingen zijn na vergroten namelijk niet goed waar te nemen.

Winnaars

• Mensen met een vorm van slechtziendheid. Wie zeer slecht ziet zal hulptechnologie gebruiken. Daarmee valt de inhoud zeer sterk te vergroten. Na 200% vergroten kan dus veel informatie buiten beeld verdwijnen. Past de inhoud zich na vergroten aan? Dan blijft alle inhoud op het scherm. Ook op kleine schermen.
• Alle gebruikers. Wel eens een document op je smartphone proberen te lezen? Gaat het vergroten dan goed? Bijvoorbeeld bij een PDF. Prettig voor iedereen als de inhoud zich automatisch aanpast aan je schermgrootte en ingestelde lettergrootte. Lees ook het artikel over  Lettergrootte.

Deze tip is afkomstig uit de gids Check dit! Wil je alle tips van deze gids bekijken? Download de gids.

Wat gebeurt er als je de muis niet kan gebruiken?

Iemand die blind is kan geen muis gebruiken om een website te bedienen. Dat geldt ook voor mensen met bepaalde fysieke beperkingen. Denk aan RSI, reuma of Parkinson. Of wanneer iemand tijdelijk zijn hand niet kan gebruiken door een ongeval. Toch moet jouw website, e-book of app ook voor deze mensen zonder muis te bedienen zijn. Kruip in de huid van iemand met een beperking en krijg op een speelse manier een indruk van de toegankelijkheid van je site, e-book of app.

Principe WCAG	bedienbaar
Nodig	computer, website / e-book

Doe dit

Gooi je muis weg. Of die van je collega. Afblijven van het aanraakvlak (touchpad). Je zult het alleen met de toetsen moeten doen. Op je scherm heb je een website geopend. Je begint in het veld met het webadres. Blader nu door de digitale informatie met de volgende toetsen:

• ga met de Tabtoets vooruit, met Shift + Tab achteruit.
• ga met de pijltjestoetsen door keuzemenu’s.
• met Escape sluit je dialoogvensters en schermen die opspringen.

Check dit

Wat zijn de antwoorden op de volgende vragen:

• Op welke plekken kun je komen?
• Hoe goed werkt de bediening met toetsen?
• In welke volgorde ga je door de informatie?
• Kun je zien waar je met de toetsen terecht komt?

Dit levert je winst op

• De volgorde is betekenisvol en logisch. Met een muis klik je op de plek die je visueel selecteert. Maar met toetsen kom je alleen op de plekken in de vastgelegde volgorde: na elkaar dus.
• De bediening kent geen vastlopers. Toetsbediening op een plek gevangen houden maakt verdere bediening onmogelijk.
• Je kunt zien waar je bent. Met toetsen spring je van plek naar plek. Die positie moet een duidelijke focus en zichtbaar kader hebben.
• Blokken overslaan is mogelijk. Bijvoorbeeld veel onderdelen in het hoofmenu. Handig als je meteen naar de inhoud kunt springen.

Winnaars

• Mensen met een visuele beperking. Ze moeten het doen zonder muis en gebruiken alleen het toetsenbord voor de bediening. Ook voor hulptechnologie bestaan speciale toetsencombinaties.
• Mensen met een motorische beperking. Bediening met fijngevoelige bewegingen van de muis is soms lastig. Mensen met bijvoorbeeld RSI, reuma of Parkinson gebruiken daarom liever toetsen of aangepaste muizen.
• Mensen die veel moeten typen. Wie veel moet typen gebruikt liever toetsen dan de muis. Of wisselt beide af. Dat werkt prettiger en sneller.

Deze tip is afkomstig uit de gids Check dit! Wil je alle tips van deze gids bekijken? Download de gids.

Teksten begrijpelijk laten voorlezen

Veel mensen met een visuele beperking gebruiken voorleessoftware. Bijvoorbeeld een computerstem die digitale teksten kan voorlezen. Maar een voorgelezen tekst is pas begrijpelijk als de stem in de juiste taal klinkt. Teksten moeten daarvoor achter de schermen in de betreffende taal zijn aangemerkt. Computerstemmen reageren namelijk op deze taalmarkeringen.

Principe WCAG	begrijpelijk
Voor wie	ontwikkelaar
Uitvoering	snel
Prioriteit	zeer hoog

Is de standaardtaal van de tekst bijvoorbeeld gemarkeerd als Nederlands? En een tekstblok als Engels? Dan klinkt afwisselend een Nederlandse en Engelse computerstem.

Het markeren van veel losse woorden in een andere taal is dan ook sterk af te raden; luisteren naar wisselingen in de stem vraagt veel aandacht en inspanning.

Afbeeldingen van tekst zijn overigens niet te herkennen door computerstemmen. Daarvoor moet het échte tekst zijn, lees het artikel over  Echte tekst.

Hoe controleer je het?

• Handmatig: teksten laten voorlezen met een computerstem. Lees ook het artikel CHECK: Laat tekst voorlezen.
• Technisch: in code inspecteren welke taal is ingesteld.

Resultaat

• Voorgelezen teksten zijn in de correcte taal begrijpelijk.
• De correcte taalmarkering ondersteunt het aanroepen van het woordenboek in die taal.
• Iedereen heeft baat bij een computerstem in de juiste taal. Zeker nu het gebruik van computerstemmen toeneemt in smartphones, browsers en spraakassistenten.

Voorbeeld

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

 

 

Zet tekstonderdelen in een logische volgorde voor hulptechnologie

Digitale publicaties bevatten soms op dezelfde pagina tekstblokken, kolommen, kaders en andere elementen. De visuele leesvolgorde is letterlijk in één oogopslag te bepalen. Dat werkt anders voor lezers met een visuele beperking. Zij gebruiken hulptechnologie, zoals een voorleeshulp. Deze maakt gebruik van de volgorde die achter de schermen is ingesteld. En die komt niet altijd overeen met de logische visuele leesvolgorde. Lees het artikel over hulptechnologie. Het is daarom belangrijk een betekenisvolle, logische leesvolgorde vast te leggen. Bijvoorbeeld eerst het tekstblok met de inleiding, dan de tekst in kolom 1, kolom 2 en daarna het kader. De volgorde is achter de schermen te nummeren. Dit gebeurt in de code van de webpagina, PDF of andere digitale publicatie.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, ontwikkelaar
Uitvoering	redelijk snel
Prioriteit	hoog

Hoe controleer je het?

• Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.
• Technisch: met een computerstem en door inspectie van de code achter de schermen.

Resultaat

• Met hulptechnologie en een voorleeshulp is de tekst te lezen in een logische volgorde.
• Een betekenisvolle leesvolgorde voorkomt verwarring en fouten.
• Tijdens het invullen van formulieren klinken tekstuele instructies op het goede moment.

Voorbeeld

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

 

 

Vermijd afbeeldingen als achtergrond van tekst

Het oogt soms mooi: een afbeelding of een fraaie kleur als achtergrond voor tekst. Maar tekst over een afbeelding is door mensen die slecht zien of dyslexie hebben bijna onmogelijk te lezen. Het is bovendien voor iedereen lastig en vermoeiend. Advies is zo’n achtergrond te vermijden. Of toon de tekst in een kader, met een effen kleur als achtergrond.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, redacteur
Uitvoering	redelijk snel
Prioriteit	hoog

Maar let op: ook teksten op effen achtergrondkleuren zijn niet altijd (goed) te lezen. Mensen die kleurenblind zijn kunnen sommige kleurcombinaties van tekst en achtergrond niet onderscheiden, lees ook het artikel Informatief kleurgebruik. En mensen die slecht zien hebben hoog contrast nodig, lees het artikel over Hoog contrast.

Programma’s en apparaten bieden steeds vaker de mogelijkheid zelf kleuren te selecteren. Mensen met dyslexie kiezen dan vaak een pastelkleur als achtergrond.

Hoe controleer je het?

• Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.
• Technisch: met een contrastchecker en een simulator van slechtziendheid en kleurenblindheid. Ga naar de pagina bronnen waar verschillende checkers staan vermeld.

Resultaat

• Hoog contrast maakt het lezen van tekst op een achtergrondkleur voor slechtziende mensen mogelijk.
• Kleurcombinaties die kleurenblinden kunnen onderscheiden maken tekst lezen mogelijk.
• Met een rustige achtergrond kan iedereen teksten makkelijker en prettiger lezen.

Voorbeelden

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

Teksten opmaken? Wees terughoudend!

Teksten bevatten soms woorden en zinnen die visueel zijn vormgegeven. Bijvoorbeeld door ze vet of schuin te maken. Dit gebeurt vaak om de aandacht erop te vestigen. Het is aanbevolen visuele teksteffecten beperkt en bewust toe te passen. Dan is tekst makkelijker waar te nemen.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, redacteur
Uitvoering	zeer snel
Prioriteit	gemiddeld

• Schuingedrukt en handgeschreven tekst lijkt dikwijls in elkaar over te lopen.
• Hoofdletters lijken op elkaar en zijn daardoor moeilijk te lezen. En het suggereert ‘schreeuwen’.
• Doorgestreept is tekst nauwelijks te ontcijferen.
• Onderstreept zijn letters met een staart minder herkenbaar, zoals g-j-p-q-y.
• Onderstrepen nodigt uit om op te klikken. Gebruik het daarom alleen voor links.
• Afwijkende kleuren zijn niet waarneembaar voor mensen die kleurenblind zijn en op zwart-witschermen.
• Vetgedrukt is een goede manier om visueel de aandacht te vestigen.

Hoe controleer je het?

Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.

Resultaat

• Ouderen, slechtzienden en mensen met aandachtsproblemen of dyslexie hebben belang bij een rustig tekstbeeld. Uiteindelijk profiteert iedereen hiervan.
• Hulptechnologie kan visuele teksteffecten benoemen. Mensen met een visuele beperking lezen liever zo min mogelijk aanwijzingen over dergelijke effecten.

Voorbeelden visuele teksteffecten

Met de volgende voorbeelden zijn teksteffecten te vergelijken. Het eerste woord is visueel vormgegeven, het tweede woord niet.

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

Links tekst uitlijnen maakt lezen effectiever

Regels in tekstblokken zijn op verschillende manieren te presenteren. Tekst uitlijnen kan links, gecentreerd of rechts. Aan de linkerzijde uitlijnen heeft de voorkeur. Daarbij vormt de voorkant van de tekstregels een verticale lijn. Dit vaste startpunt maakt lezen effectiever en minder vermoeiend.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, redacteur, ontwikkelaar
Uitvoering	snel
Prioriteit	hoog

Tekst kun je ook uitvullen, zowel links als rechts, maar dit wordt afgeraden. Het trekt woorden uit elkaar en maakt de afstanden tussen woorden groot. De ogen moeten daardoor onregelmatige en grote sprongen maken.

De optimale regellengte in een tekstblok is niet meer dan 80 karakters, inclusief spaties. Lange regels zijn namelijk lastig te volgen met de ogen. Ook zeer korte regels in smalle kolommen zijn moeilijk te volgen.

Hoe controleer je het?

Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.

Resultaat

• Links uitlijnen geeft een vast beginpunt om de regel te lezen. Voor mensen met aandachtsproblemen of dyslexie geeft dit een rustig beeld.
• Voor slechtzienden is de verticale lijn aan de linkerkant een noodzakelijk oriëntatiepunt bij horizontaal scrollen.

Voorbeelden van tekst uitlijnen

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

Voldoende witruimte tussen tekstonderdelen in de opmaak

Pagina’s bevatten behalve tekstblokken soms kaders, afbeeldingen en video’s. De ruimte hiertussen is wit (of zwart bij donkere modus). Bij weinig witruimte staan onderdelen dicht op elkaar. De ogen kunnen weliswaar makkelijk over de informatie gaan en sneller een keuze maken, maar voor ouderen en mensen met aandachtsproblemen of dyslexie is dit juist lastig. Zeker als onderdelen zoals tekst en beeld over elkaar heen vallen.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, redacteur
Uitvoering	redelijk snel
Prioriteit	gemiddeld

Door weinig witruimte kan informatie in elkaar overlopen. Dan ontstaat voor het oog ‘klontering’. Overzicht kan verloren gaan. En dat is voor iedereen lastig.

Het advies is dus om tekstonderdelen op de pagina duidelijk te scheiden met voldoende witruimte. Dit geldt vooral voor kolommen, visuele elementen en marges op een pagina. Wat voldoende is, blijkt echter persoonlijk te zijn.

Hoe controleer je het?

Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.

Resultaat

• Mensen met aandachtsproblemen of dyslexie raken minder snel visueel overbelast.
• Door een rustige opmaak ontstaat meer overzicht.

Voorbeeld witruimte tussen tekstonderdelen

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

Maak je tekst beter leesbaar met de juiste afstanden

We lezen geen letters, maar woorden in teksten. De afstand tussen letters, woorden, regels en alinea’s maakt daarom het verschil. Letters en woorden lopen minder in elkaar over dankzij die afstand. Regels en tekstblokken krijgen daardoor een rustig visueel beeld.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, redacteur
Uitvoering	redelijk snel
Prioriteit	hoog

Het gaat hier niet om extra spaties of regels. Wel om de standaardinstellingen. De volgende minimale afstanden gelden als vuistregel:

• tussen letters: 0,12 keer de lettergrootte;
• tussen woorden: 0,16 keer de lettergrootte;
• tussen regels: 1,50 keer de lettergrootte;
• tussen alinea’s: 2,00 keer de lettergrootte.

Lezers kunnen steeds vaker zelf de afstanden naar eigen wens aanpassen. Bijvoorbeeld in een browser of e-reader. Daarbij mag tekst niet buiten beeld verdwijnen of over elkaar heen vallen.

Hoe controleer je het?

• Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.
• Technisch: in de code van de webpagina of de publicatie.

Resultaat

• Vooral ouderen, slechtzienden en mensen met dyslexie kunnen de tekst beter waarnemen.
• Mensen met aandachtsproblemen of dyslexie kunnen zich beter op de tekst concentreren.
• Voldoende afstand helpt iedereen en zorgt voor een goede leeservaring.

Voorbeeld afstand tussen letters en tussen regels

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.

Kies de juiste lettergrootte voor je publicatie

Teksten lezen in een kleine letter is vermoeiend en soms zelfs onmogelijk. Bij een zeer grote letter kan het overzicht op de pagina verloren gaan. De standaard grootte voor digitale tekst past bij voorkeur bij het schermformaat. Smartphones en e-readers blijven namelijk dicht bij de ogen. Een laptop staat op afstand en vraagt om een grotere letter. Zelf de gewenste lettergrootte kunnen kiezen of lettergrootte kunnen aanpassen is dan ook handig. Dit maakt voor sommigen het lezen mogelijk, voor anderen makkelijk.

Principe WCAG	waarneembaar
Voor wie	vormgever, redacteur
Uitvoering	snel
Prioriteit	hoog

Een goed waarneembare letter is 12 punten groot. In sommige situaties blijkt 14 punten effectief. Voor titels en koppen zijn grotere letters gangbaar.

Hoe controleer je het?

Handmatig: door een deskundige en samen met gebruikers.

Resultaat

• Ouderen, slechtzienden en mensen met dyslexie kunnen een grotere letter beter waarnemen.
• Bij zwak licht kan iedereen een grotere letter beter zien.
• Een grotere letter maakt klikken op een link makkelijker. Vooral op smartphones en e-readers.

Voorbeelden lettergrootte

De effecten van lettertype Verdana in de grootten 9 tot en met 14 punten zijn hier te vergelijken.

Deze tip is gebaseerd op de invalshoeken die aan bod komen in de gids Doe mee! Deze gids bevat tien oogpunten voor inclusief ontwerpen. Als ontwerper, schrijver of uitgever heb je een eigen invalshoek, jouw lezers hebben die ook.