Hoe werkt een voorleeshulp?

Mensen met een leesbeperking zoals bijvoorbeeld dyslexie, kunnen gebruik maken van een voorleeshulp. Rianne van Kraaij werkt op de klantenservice van Dedicon en krijgt in de dagelijkse praktijk regelmatig vragen over de voorleeshulp. In deze korte video vertelt zij meer over de werking van de voorleeshulp aan de hand van praktische voorbeelden.

Video voorleeshulp in de praktijk

‘Ook uitgevers kunnen bestanden grotendeels toegankelijk maken’

Mensen met een leesbeperking (blind, slechtziend of iemand met dyslexie) zijn gebaat bij toegankelijke publicaties. Bijvoorbeeld digitale bestanden, waarvan de tekst met tekst-naar-spraaksoftware voorgelezen kan worden. Of op de tast met een brailleleesregel. Karlijn Lauwers is didactisch specialist bij Dedicon. Zij bewerkt bestanden van onder andere uitgeverijen tot een bestand dat prettig is voor mensen met dyslexie. In deze korte video vertelt zij meer over haar werkzaamheden. En dat uitgeverijen zelf al meer kunnen doen om digitale bestanden aan de bron toegankelijk te maken dan ze zouden verwachten.

Video digitale bronbestanden bewerken

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Ervaring en gebruik vergrotingssoftware

Zeer slechtzienden maken vaak gebruik van vergrotingssoftware om teksten en afbeeldingen op het beeldscherm te vergroten. Yvonne Rutten is zeer slechtziend en maakt gebruik van vergrotingssoftware om boeken, krant en websites te lezen, maar ook voor haar werk als helpdeskmedewerker. In deze korte video vertelt zij meer over haar ervaring en gebruik van de software.

Video vergrotingssoftware

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Hoe lees je met een brailleleesregel en schermlezer?

Als iedereen gebruik kan maken van de mogelijkheden van internet, computers en smartphones spreken we van digitale toegankelijkheid. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Wie een visuele beperking heeft gebruikt dikwijls hulpmiddelen om digitale informatie te kunnen lezen. Davy Kager is blind en legt in deze korte video uit hoe een brailleleesregel werkt en hoe hij een schermlezer gebruikt bij het bedienen van zijn smartphone.

Video hulpmiddelen

[Deze video is medio 2023 ook beschikbaar met audiodescriptie]

Samenwerking digitale toegankelijkheid

Steeds meer uitgeverijen zien de toegevoegde waarde van toegankelijk publiceren aan de bron omdat de producten en diensten voor iedereen beter worden. Brancheorganisaties MEVW en de GAU hebben samen met Dedicon, de Oogvereniging, VIVIS en Vereniging Onbeperkt Lezen de krachten gebundeld. Samen zijn zij gestart met het project Toegankelijk Publiceren aan de Bron.

Experts delen kennis en begeleiden de uitgeverijen in verschillende workshops van bewustwording tot verankering. Alle kennis is verzameld in vier gidsen met tientallen praktische tips over toegankelijk publiceren aan de bron. En op deze kennisbank Inclusiefpubliceren.nl staat praktische informatie, diverse toegankelijkheidscheckers én online trainingen.

Introductievideo Inclusief Publiceren

Platform IPIP: cursussen toegankelijke digitale publicaties

Het platform Inclusive Publishing In Practice (IPIP) bevat tientallen cursussen en leermaterialen op het gebied van inclusief publiceren. Deze helpen uitgevers bij het maken van toegankelijke digitale publicaties. Het cursusmateriaal is ontworpen voor professionals werkzaam in de wereld van digitaal publiceren. Alle materialen zijn gratis beschikbaar.

Digitale toegankelijkheid begrijpelijker

Het leerplatform IPIP wil een startpunt zijn voor professionals door digitale toegankelijkheid toegankelijker en begrijpelijker te maken. De leereenheden zijn vooral te zien als springplank naar meer gedetailleerde informatie die voorhanden is in de vele gezaghebbende bronnen.

Het leermateriaal is ontwikkeld om professionals te ondersteunen bij het produceren van toegankelijke digitale publicaties. Het helpt bij het voldoen aan wettelijke eisen, vooral op het gebied van e-books en e-commerce. IPIP ondersteunt het veranderproces en de transitie naar toegankelijk publiceren aan de bron. Het leerproces in IPIP helpt bovendien nieuwe kennis en vaardigheden te vertalen naar je eigen workflow.

Effectief leren, individueel of gezamenlijk

Het IPIP leermateriaal is zo ontworpen dat het aansluit bij specifieke leerbehoeftes. Het platform ondersteunt verschillende manieren van leren en doet aanbevelingen voor effectief leren en het in de praktijk brengen van inclusief publiceren. Het leermateriaal van IPIP is bovendien eenvoudig te integreren in het beleid en opleidingsprogramma van je organisatie.

De online cursussen en modules kun je doen in je eigen tijd en tempo. Dit geeft ruimte voor flexibiliteit en leren op je persoonlijke voorwaarden.
Maar je kunt cursussen en modules ook samen met collega’s, vakgenoten of leden van je multidisciplinaire team doen. Elke leereenheid bevat een activiteit die het gezamenlijk leren aanmoedigt en ondersteunt.

Door eigen digitale publicaties te gebruiken als aanvullend leermateriaal kun je de nieuwe kennis en vaardigheden verder uitbouwen. Aan elke leereenheid zijn activiteiten toegevoegd die dit mogelijk maken. Deze hebben tot doel een vertaalslag te maken naar inclusief publiceren in de praktijk.

Blended learning en workshops

Je kunt online leren combineren met fysieke bijeenkomsten. Blended learning en samenwerkend leren is mogelijk onder begeleiding van een expert, bijvoorbeeld in workshops. Eén van de mogelijkheden is ‘flipping the classroom’ toe te passen, waarbij iedereen eerst thuis een specifieke module voorbereid. In de fysieke bijeenkomsten kun je dan aandacht schenken aan het verwerken van de nieuwe kennis en het gezamenlijk aanleren van vaardigheden.

Het leermateriaal is ontwikkeld door de partners BrailleNet (Frankrijk), Dedicon (Nederland) en de Johannes Kepler Universität (Oostenrijk). Het project was een strategisch partnerschap en is gefinancierd door het Erasmus+ programma van de Europese Unie.

Bron: https://www.inclusivepublishinginpractice.org/

Meer leesplezier met eenvoudige publicaties

Keep it simple, stupid. Dit designprincipe werd in 1960 door de US Navy geïntroduceerd. De betekenis ervan is al even simpel: vermijd complexiteit bij het ontwerpen van systemen. Less is more. Schrijven is schrappen. Oftewel, hoe minder overdaad, hoe beter het product; eenvoud is te prefereren boven overdaad. En dat geldt zeer zeker voor het maken van toegankelijke publicaties.

Waarom zou je kiezen voor eenvoud?

• Je wilt een gebruiksvriendelijke en bruikbare publicatie. Meer gebruiksmogelijkheden dwingen tot meer denkwerk. Waar kon ik het lettertype ook weer veranderen? Hoe kom ik op die ene pagina? Bij eenvoudige, gebruiksvriendelijke digitale publicaties gaat dat intuïtief, op gevoel. En dus met gemak, zonder lang na te denken.
• Je lezers moeten digitale publicaties in verschillende programma’s kunnen waarnemen, bedienen en begrijpen. Lees ook het artikel Weet hoe hulptechnologie werkt. Maar dat niet alleen: je wilt ook dat ze dit met gemak en genot doen. Dan kunnen ze hun aandacht houden bij het lezen en leren. Want daar was het je om te doen, toch?

Hoe pak je het aan?

• Weersta de verleiding er steeds iets bij te bedenken. Want niet alles wat kan, is ook meteen nodig.
• Zorg ervoor dat je lezers zo min mogelijk hoeven te doen om van je publicatie te genieten. Voorkom extra stappen, haal tussenstappen weg. Doe dat ook samen met andere partners in de keten, zodat bijvoorbeeld zoeken, bestellen, betalen en gebruiken vloeiend en vriendelijk verloopt.
• Bied lezers van je digitale publicatie mogelijkheden aan die vanaf het eerste moment duidelijk zijn. En makkelijk te onthouden zijn voor de volgende keer. Sluit aan bij wat lezers al gewend zijn. Zo verliezen ze niet onnodig veel tijd. Moeten lezers eerst puzzelen op hoe het werkt, onnodig lang nadenken, dan loop je grote kans dat ze afhaken.
• Onthoud: ook bij iedere update moet het eenvoudig blijven.

Technologie moet goed met elkaar kunnen samenwerken

Als je een goed toegankelijke digitale publicatie wilt maken, dan moet alle technologie ermee overweg kunnen. Dat wil zeggen: de digitale publicaties zijn geschikt voor alle applicaties, browsers en apparaten. Oftewel, de inhoud moet goed verwerkt, begrepen en getoond kunnen worden door verschillende browsers en (hulp)apparatuur, zoals een screenreader.

Waarom digitale publicaties voor alle technologie?

• Je wilt dat alle technologieën op verschillende soorten apparaten jouw digitale publicaties goed begrijpen. Vooral samen met hulptechnologie. Zo moet een e-book goed met readers samenwerken en een website met browsers.
• Het moet wel werken zoals je het had bedacht en bedoeld. Werkt het niet, dan sla je de plank mis en bereik je niemand. Of veel minder mensen dan waarop je had gehoopt.
• Alles kan pas goed functioneren bij een ‘compatibel ABCD’tje’: Applicatie (het programma), Besturingssysteem (van het apparaat), Content (de digitale informatie) en Device (het apparaat) werken dan allemaal in harmonie samen. Overigens, er komen steeds meer diensten die dit ABCD’tje in één omgeving aanbieden. Bijvoorbeeld een reader in een browser voor het lezen van digitale boeken op elk apparaat.

Hoe pak je het aan?

• Door ‘robuust’ te ontwerpen en bouwen. Robuust wil zeggen: ‘stevig’. Zonder fouten in de code en volgens de standaardafspraken. Anders ‘praat’ technologie niet goed met elkaar.
• Door geen hindernissen op te werpen voor (hulp)technologie. Vermijd verouderde technologieën en omzeil de code niet met trucjes.
• Door je te richten op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen van (hulp)technologie. Dan ben je met je publicatie ook nog eens beter voorbereid op nieuwe ontwikkelingen in technologie.
• Onderzoek ook of het goed werkt met hulptechnologie. Want iedereen moet de inhoud kunnen waarnemen met de ogen, oren (laten voorlezen), handen (in braille voelen).

Zie het grote plaatje en voorkom obstakels

Je maakt een publicatie met een bepaalde reden. Jouw website, e-book, online lesmateriaal, krant of tijdschrift wordt pas gelezen, nadat de gebruiker het heeft kunnen vinden, bestellen, betalen en kon downloaden of streamen. Gaat dat bij een beperkte lezer ook op de manier zoals je je had voorgesteld? Zorg ervoor dat je de context van je lezers goed begrijpt alvorens je een digitale publicatie uitgeeft.

Waarom zou je de context moeten begrijpen?

• Jouw publicatie staat niet op zichzelf; digitale publicaties maken deel uit van een groter geheel. En gaat het om lezers met een beperking, dan bewandelen zij dikwijls een heel traject, vaak met vele drempels. Die wil je natuurlijk voorkomen.
• Situaties en omstandigheden waarin mensen lezen en leren kunnen enorm variëren. Bijvoorbeeld als er veel afleiding in de omgeving is wat het lezen en leren moeilijk maakt. Of wanneer een gebruiker met een leesbeperking de informatie laat voorlezen. Dan kan het vervelend zijn als er mensen meeluisteren.
• Lezers met een beperking waarderen het enorm als je laat zien dat je ook hun specifieke situaties en context begrijpt.

Hoe pak je het aan?

• Breng scenario’s in kaart. Doe dat voor verschillende gebruikers, met verschillende beperkingen. Een publicatie op een klein scherm en in de volle zon is bijvoorbeeld slecht te zien. Met veel lawaai om je heen kun je een luisterboek of computerstem slecht horen, laat staan dat je de inhoud ervan kan volgen.
• Schets het traject dat lezers met een beperking bewandelen. Beschrijf van begin tot eind de handelingen en zoek daarin naar de plus- en pijnpunten. Geef waar nodig passende alternatieven. Hoe lezen ze jouw e-book? Hoe bekijken ze  je website of PDF?
• Werk in dat hele traject samen met andere partijen om hordes weg te nemen. Zorg dat alles naadloos op elkaar aansluit en bruikbaar blijft in verschillende situaties. Daar wordt iedereen blij van. En jij creatief.

Heb ook lezers met een handicap in vizier

Je hebt vast wel beeld bij wie de beoogde lezers van je ontwerp zijn. Maar denk je dan ook aan mensen met een handicap? Mensen die blind of slechtziend zijn. Of, wat veel vaker voorkomt, dyslexie hebben? Als je écht universeel wilt ontwerpen, dus voor iedereen, met en zonder beperking, dan doe je er goed aan je in te leven in mensen met een beperking. Pas dan leer je alle lezers kennen!

Waarom inleven in gebruikers met een handicap?

• Omdat je beter begrijpt wat zij écht nodig hebben. En wat niet.
• Het voorkomt dat je jouw vanzelfsprekendheden als uitgangspunt neemt. Je maakt je ontwerp namelijk niet voor jezelf. En het voorkomt dat je bepaalde mensen onbewust uitsluit.
• Je ontwerp wordt er beter van. Je bent immers beter in staat iets te maken vanuit het oogpunt van een gebruiker. Je snapt beter hoe ook mensen met een beperking jouw digitale publicatie lezen.
• Je houdt rekening met onze verscheidenheid en verschillende beperkingen. Een ‘gemiddelde’ persoon met een beperking bestaat niet.

Hoe pak je het aan?

• Door zelf beperkingen aan den lijve te ervaren. Maak het jezelf moeilijk om te kijken, luisteren en bewegen. Zet een dagje een afgeplakte veiligheidsbril op of een koptelefoon. Zet de kleuren van je scherm uit. Doe werkhandschoenen aan.
  Op deze website vind je verschillende tips om je ontwerp te checken vanuit lezers met een beperking.
• Andere manieren om mensen met een beperking beter te leren kennen. Loop bijvoorbeeld een dag mee met iemand die blind is. Kijk mee hoe iemand die slechtziend is een e-book bestelt. Maak samen met een dyslectische leerling een online huiswerkopdracht en vul de antwoorden in.
• Zoek steeds de uitersten op, niet wat er tussenin ligt. Zo krijg je beter inzicht in de problemen die je voor alle lezers kunt oplossen.